Hướng dẫn hạch toán chứng khoán kinh doanh TK 121- TT 133

Hướng dẫn hạch toán chứng khoán kinh doanh TK 121- TT 133, hướng dẫn hạch toán chứng khoán kinh doanh bao gồm: Cổ phiếu, trái phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán, các loại chứng khoán và công cụ tài chính khác

Bạn hãy áp dụng cách hạch toán trên vào các mẫu bài tập lập báo cáo tài chính có lời giải trực tiếp tại đây

Nguyên tắc kế toán

a) Tài khoản này dùng để phản án tình hình mua, bán và thanh toán các loại chứng khoán theo quy định của pháp luật nắm giữ vì mục đích kinh doanh (kể cả chứng khoán có thời gian đáo hạn trên 12 tháng mua vào, bán ra để kiếm lời). Chứng khoán kinh doanh bao gồm:

- Cổ phiếu, trái phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán;

- Các loại chứng khoán và công cụ tài chính khác.

Tài khoản này không phản ánh các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn, như: Các khoản cho vay theo khế ước giữa 2 bên, tiền gửi ngân hàng, trái piếu, thương phiếu, tín phiếu, kỳ phiếu,… nắm giữ đến ngày đáo hạn.

b) Chứng khoán kinh doanh phải được ghi sổ kế toán theo giá gốc, bao gồm: Giá mua cộng (+) các chi phí mua (nếu có) như chi phí môi giới, giao dịch, cung cấp thông tin, thuế, lệ phí và phí ngân hàng. Giá gốc của chứng khoán kinh doanh được xác định theo giá trị hợp lý của các khoản thanh toán tại thời điểm giao dịch phát sinh. Thời điểm ghi nhận các khoản chứng khoán kinh doanh là thời điểm nhà đầu tư có quyền sỡ hữu, cụ thể như sau:

- Chứng khoán niêm yết được ghi nhận tại thời điểm khớp lệnh (T+0);

- Chứng khoán chưa niêm yết được ghi nhận tại thời điểm chính thức có quyền sở hữu theo quy định của pháp luật.

c) Cuối niên độ kế toán, nếu có giá trị thị trường của chứng khoán kinh doanh bị giảm xuống thấp hơn giá gốc, kế toán được thành lập dự phòng giam giá chứng khoán kinh doanh.

d) Doanh nghiệp phải hạch toán đầy đủ, kịp thời các khoản thu nhập từ hoạt động đầu tư chứng khoán kinh doanh. Trường hợp nhận lãi đầu tư bao gồm cả khoản lãi đầu tư dồn tích trước khi mua lại khoản đầu tư đó thì phải phân bổ số tiền lãi này. Chỉ ghi nhận là doanh thu hoạt động tài chính phần tiền lãi của các kỳ sau khi doanh nghiệp mua khoản đầu tư này. Khoản tiền lãi dồn tích trước khi doanh nghiệp mua lại khoản đầu tư được ghi giảm giá trị của chính khoản đầu tư đó.

Khi nhà đầu tư nhận được thêm cổ phiếu mà không phải trả tiền do công ty cổ phần sử dụng thặng dư vốn cổ phần, các quỹ thuộc vốn chủ sỡ hữu và lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (chia cổ tức bằng cổ phiếu) để phát hành thêm cổ phiếu, nhà đầu tư chỉ theo dõi số lượng cổ phiếu tăng thêm trên thuyết minh Báo cáo tài chính, không ghi nhận giá trị cổ phiếu được nhận, không ghi nhận doanh thu hoạt động tài chính và không ghi nhận tăng giá trị khoản đầu tư vào công ty cổ phần.

đ) Mọi trường hợp hoán đổi cổ phiếu đều phải xác minh giá trị cổ phiếu theo giá trị hợp lý tại ngày trao đổi. Phần chênh lệch (nếu có) giữa giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về và giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi được kế toán là doanh thu hoạt động tài chính (nếu lãi) hoặc chi phí tài chính (nếu lỗ). Việc xác định giá trị hợp lý của cổ phiếu được thực hiện như sau:

- Đối với cổ phiếu của công ty niêm yết, giá trị hợp lý của cổ phiếu là giá đóng cửa niêm yết trên thị trường chứng khoán tại ngày trao đổi. Trường hợp tại ngày trao đổi thị trường chứng khoán không giao dịch thì giá hợp lý của cổ phiếu là giá đóng cửa phiên giao dịch trước liền kề với ngày trao đổi.

- Đối với cổ phiếu chưa niêm yết được giao dịch trên sàn UPCOM, giá trị hợp lý của cổ phiếu là giá giao dịch đóng cửa trên sàn UPCOM tại ngày trao đổi. Trường hợp tại ngày trao đổi sàn UPCOM không giao dịch thì giá trị hợp lý của cổ phiếu là giá đóng cửa phiên giao dịch trước liền kề với ngày trao đổi.

- Đối với cổ phiếu chưa niêm yết khác, giá trị hợp lý của cổ phiếu là giá do các bên thỏa thuận theo hợp đồng hoặc giá trị sổ sách tại thời điểm trao đổi.

e) Kế toán phải mở sổ chi tiết để theo dõi chi tiết từng mã, từng loại chứng khoán kinh doanh mà doanh nghiệp đang nắm giữ (theo từng loại chứng khoán; theo từng đối tượng, mệnh giá, giá mua thực tế, từng loại nguyên tệ sử dụng để đầu tư…).

g) Khi thanh lý, nhượng bán chứng khoán kinh doanh (tính theo từng loại chứng khoán) giá vốn chứng khoán kinh doanh được xác định theo phương pháp bình quân gia quyền hoặc nhập trước xuất trước. Chi phí bán chứng khoán được phản ánh vào chi phí tài chính trong kỳ. Khoản lãi hoặc lổ khi thanh lý, nhượng bán chứng khoán kinh doanh được phản ánh vào doanh thu hoạt động tài chính hoặc chi phí tài chính trong kỳ báo cáo.

h) Cuối niên độ kế toán doanh nghiệp phải đánh giá lại tất cả các loại chứng khoán kinh doanh là khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ theo tỷ giá chuyển khoản trung bình cuối kỳ của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch. Việc xác định tỷ giá chuyển khoản trung bình được thực hiện theo quy định tại phần hướng dẫn TK 413- Chênh lệch tỷ giá hối đoái.

Bạn nhờ hết các tài khoản kế toán Việt Nam mời bạn xem thêm tại link: download hệ thống tài khoản theo thông tư 133

Kết cấu và nội dung phản ánh của TK 121

Bên nợ: Giá trị chứng khoán kinh doanh mua vào.

Bên có: Giá trị ghi sổ chứng khoán kinh doanh khi bán.

Số dư bên Nợ: Giá trị chứng khoán kinh doanh tại thời điểm báo cáo.

Hướng dẫn phương pháp hạch toán một số giao dịch - hạch toán chứng khoán kinh doanh

Hạch toán chứng khoán kinh doanh khi mua.

Khi mua chứng khoán kinh doanh, căn cứ vào chi phí thực tế mua (giá mua cộng + chi phí môi giới, giao dịch, chi phí thông tin, lệ phí, phí ngân hàng…), kế toán hạch toán:

Nợ TK 121:­ Trị giá chứng khoán kinh doanh phải trả

Có các TK 111, 112, 141, 1386, 331: Trị giá chứng khoán kinh doanh phải trả.

Hạch toán chứng khoán kinh doanh khi thu lãi trái phiếu và chứng khoán định kỳ.

Kế toán hạch toán theo các trường hợp cụ thể sau:

trường hợp tiếp tục mua bổ sung trái phiếu, tín phiếu bằng tiền lãi nhận được.

Khi DN nhận được tiền lãi và sử dụng tiền lãi tiếp tục mua bổ sung trái phiếu, tín phiếu, hạch toán:

Nợ TK 121:­ Trị giá tiền lãi sử dụng mua bổ sung trái phiếu, tín phiếu

Có TK 515:­ Trị giá tiền lãi sử dụng mua bổ sung trái phiếu, tín phiếu.

Trường hợp DN nhận lãi bằng tiền.

Khi Doanh nghiệp nhận lãi bằng tiền, hạch toán:

Nợ các TK 111, 112: Trị giá tiền lãi nhận được

Có TK 515: Trị giá tiền lãi nhận được.

Trường hợp DN ghi nhận lãi nhưng chưa thu được tiền.

Khi Doanh nghiệp ghi nhận lãi nhưng chưa thu được tiền, hạch toán:

Nợ TK 138: Trị giá khoản lãi phải thu

Có TK 515: Trị giá khoản lãi phải thu.

Trường hợp phân bổ lãi khi nhận khoản lãi đầu tư bao gồm lãi đầu tư dồn tích trước khi mua lại khoản đầu tư đó.

Khi DN nhận lãi đầu tư bao gồm cả khoản lãi đầu tư dồn tích trước khi mua lại khoản đầu tư đó >>> tiến hành phân bổ số tiền lãi này. Kế toán ghi nhận là doanh thu hoạt động tài chính phần tiền lãi của các kỳ mà DN mua khoản đầu tư này; Đối với khoản tiền lãi dồn tích trước khi DN mua lại khoản đầu tư được ghi giảm giá trị của chính khoản đầu tư đó, hạch toán:

Nợ các TK 111, 112: Trị giá lãi thu bằng tiền

Nợ TK 1388: Trị giá khoản lãi chưa thu được

Có TK 121: Trị giá khoản lãi đầu tư dồn tích trước khi doanh nghiệp mua lại khoản đầu tư

Có TK 515: Trị giá khoản lãi của các kỳ sau khi doanh nghiệp mua khoản đầu tư.

Hạch toán chứng khoán kinh doanh khi được chia cổ tức, lợi nhuận.

Căn cứ vào các giai đoạn được chia cổ tức, lợi nhuận, kế toán hạch toán các trường hợp như: Trường hợp nhận cổ tức, lợi nhuận sau ngày đầu tư; Trường hợp nhận cổ tức, lợi nhuận trước ngày đầu tư;… Cụ thể:

Trường hợp DN nhận cổ tức, lợi nhuận sau ngày đầu tư, hạch toán:

Nợ các TK 111, 112: Trị giá cổ tức, lợi nhuận thu được bằng tiền

Nợ TK 1388: ­Trị giá cổ tức, lợi nhuận chưa thu được tiền ngay

Có TK 515: Trị giá cổ tức, lợi nhuận phải thu.

Trường hợp DN nhận cổ tức, lợi nhuận trước ngày đầu tư, hạch toán:

Nợ các TK 111, 112: Trị giá cổ tức, lợi nhuận thu được bằng tiền

Nợ TK 1388: Trị giá cổ tức, lợi nhuận chưa thu được tiền ngay

Có TK 121: Trị giá phần tiền lãi đầu tư dồn tích trước khi DN mua lại khoản đầu tư.

Tiền Lương: công việc kế toán sau này của bạn khó tránh khỏi chủ đề tiền lương..chi bằng hãy tham khảo trước bài tập kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương

Trường hợp nhận được phần cổ tức, lợi nhuận đã được dùng để đánh giá tăng vốn Nhà nước, DN cổ phần hoá ghi giảm giá trị khoản đầu tư tài chính, không ghi nhận doanh thu hoạt động tài chính, hạch toán:

Nợ các TK 112, 1388: Trị giá cổ tức, lợi nhuận nhận được

Có TK 121: Trị giá cổ tức, lợi nhuận nhận được .

Hạch toán chứng khoán kinh doanh khi chuyển nhượng.

Khi DN chuyển nhượng chứng khoán kinh doanh, kế toán căn cứ vào giá bán chứng khoán, hạch toán 2 trường hợp xảy ra: Trường hợp chuyển nhượng có lãi; Trường hợp chuyển nhượng bị lỗ. Cụ thể:

Trường hợp chuyển nhượng có LÃI, hạch toán:

Nợ các TK 111, 112, 131…: Tổng trị giá thanh toán

Có TK 121: Giá vốn bình quân gia quyền

Có TK 515: Trị giá phần chênh lệch giữa giá bán lớn hơn giá vốn.

Trường hợp chuyển nhượng bị LỖ, hạch toán:

Nợ các TK 111, 112, 131: Tổng trị giá thanh toán

Nợ TK 635: Trị giá phần chênh lệch giữa giá bán nhỏ hơn giá vốn

Có TK 121: Giá vốn bình quân gia quyền.

– Các chi phí về bán chứng khoán, ghi:

Nợ TK 635: Trị giá chi phí bán chứng khoán

Có các TK 111, 112, 331…: Trị giá chi phí bán chứng khoán.

Hạch toán chứng khoán kinh doanh khi thu hồi hoặc thanh toán chứng khoán kinh doanh đã đáo hạn.

Khi thu hồi hoặc thanh toán chứng khoán kinh doanh đã đáo hạn, hạch toán:

Nợ các TK 111, 112, 131

Có TK 121: Giá gốc chứng khoán

Có TK 515: Trị giá phần lãi chứng khoán.

Hạch toán chứng khoán kinh doanh khi nhượng bán chứng khoán kinh doanh dưới hình thức hoán đổi cổ phiếu.

Khi DN nhượng bán chứng khoán kinh doanh dưới hình thức hoán đổi cổ phiếu >>> xác định giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về tại thời điểm trao đổi. Căn cứ vào phần chênh lệch (nếu có) giữa giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về và giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi, kế toán hạch toán 2 trường hợp: Trường hợp hoán đổi cổ phiếu có lãi; Trường hợp hoán đổi cổ phiếu bị lỗ. Cụ thể:

Trường hợp DN hoán đổi cổ phiếu có lãi, hạch toán:

Nợ TK 121: Giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về

Có TK 121: Giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi tính theo phương pháp bình quân gia quyền

Có TK 515: Trị giá phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về cao hơn giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi.

Trường hợp DN hoán đổi cổ phiếu bị lỗ, hạch toán:

Nợ TK 121: Giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về

Nợ TK 635: Trị giá phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý của cổ phiếu nhận về thấp hơn giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi

Có TK 121:­ Giá trị ghi sổ của cổ phiếu mang đi trao đổi tính theo phương pháp bình quân gia quyền.

Hạch toán chứng khoán kinh doanh khi đánh giá lại số dư các loại chứng khoán thỏa mãn định nghĩa các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ.

Khi đánh giá lại số dư các loại chứng khoán thỏa mãn định nghĩa các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (trái phiếu, thương phiếu bằng ngoại tệ…). Kế toán hạch toán 2 trường hợp xảy ra:

Trường hợp có lãi, hạch toán:

Nợ các TK 1212, 1218: Trị giá khoản lãi

Có TK 413: Trị giá khoản lãi.

Trường hợp bị lỗ, hạch toán:

Nợ TK 413: Trị giá khoản lỗ

Có các TK 1212, 1218: Trị giá khoản lỗ

Các bạn tập liên quan khác của chúng tôi về các gói dịch vụ kế toán như:
 - dịch vụ kế toán thủ đức
 - dịch vụ thay đổi tên công ty
 - dịch vụ thay đổi người đại diện theo pháp luật

Các bài viết liên quan